Naar aanleiding van boos commentaar door de voorzitter...
Daags na
het vorige verhaal over de Stichting OPO ging de telefoon. OPO-directeur Adri Lammers belde om mij te vertellen dat mijn verhaal een mooi sprookje is. Er klopt helemaal niets van.
Ik ben niet de beroerdste en sta altijd open voor commentaar. Zeker daar waar het de feiten betreffen hoor ik graag waar ik de plank missla. Ik wees hem op de mogelijkheid om een reactie onder het verhaal te plaatsen, maar daar had hij geen behoefte aan. Hij nodigde mij uit om binnenkort een gesprek te hebben. Die uitnodiging heb ik aangenomen en na de meivakantie zal ik zeker bij OPO binnenlopen. Tot zover geen reden om terug te komen op mijn verhaal.
Maar vandaag werd ik echter in De Posthoorn aangesproken door de voorzitter van de stichting. Aad Breedveld was erg boos over mijn artikel en verweet mij grote fouten. In grote lijnen betrof zijn kritiek de volgende zaken:
1. de gemeente heeft niets meer met het openbaar onderwijs te maken. De geldstroom komt direct uit Den Haag;
2. schaalvergroting leidt tot kostenbesparing;
3. schaalvergroting is de enige mogelijkheid om kleinere scholen open te houden;
4. schaalvergroting is essentieel voor de kwaliteit. Dus ook het opgaan in het nog grotere verband van de Stichting PrOo is noodzakelijk;
5. de borden voor de scholen hebben er al mede aan bijgedragen dat het aantal leerlingen in het openbaar onderwijs is gestegen. Naamsbekendheid van de stichting zal leiden tot nog meer aanwas bij de scholen.
Ik had niet zoveel behoefte aan een discussie in De Posthoorn over deze zaken. Ten eerste omdat ik graag even over zijn argumenten wil nadenken en ten tweede omdat ik mijn reactie een beetje goed wil formuleren. Laat ik zijn punten even nalopen.
Dat de gemeente niets meer met het openbaar onderwijs te maken heeft, wist ik niet. Dat punt geef ik hem dus graag. Voor mij doet dat echter niet af aan de vraag of het geld naar een stichting moet of direct naar de betreffende scholen. Dat is echter direct mijn reactie op punt twee.
Het idee dat schaalvergroting leidt tot een verbetering van de kwaliteit is maar de vraag. Schaalvergroting kan inderdaad leiden tot kostenbesparingen. Dat ga ik niet ontkennen. Maar... daar heb je geen nieuwe stichting met een eigen kantoor voor nodig. Dat kun je op vele andere manieren regelen.
We zullen zien dat de Stichting PrOo steeds groter wordt. Directie, bestuur en afdelingen hebben altijd de neiging om groter te willen worden. Dat zit nou eenmaal in de mens. Het kantoor zal dus verder uitdijen en er worden nieuwe taken en bezigheden verzonnen. En dat alles onder het mom van professionalisering.
Is dit cynisch? Misschien wel. Is het realistisch? Zeker! Noem mij één organisatie die niet door de jaren heen het aantal taken heeft uitgebreid en geen nieuw beleid heeft bedacht. Iedere organisatie heeft de natuurlijke neiging om nieuwe taken te verzinnen en te groeien. En natuurlijk worden er fantastische argumenten verzonnen waarom die taken goed zijn voor de achterban. Als je er echter objectief naar kijkt, zie je meestal dat je daar grote vraagtekens bij kunt zetten.
Dat brengt mij bij punt drie. Een overkoepelende stichting zou noodzakelijk zijn om op termijn de kleinere scholen in plaatsen als Oene open te houden.
Hoe groter de afstand wordt tussen de klas en het bestuur hoe kwetsbaarder de individuele scholen worden. Het onderwijs heeft momenteel de wind mee, maar dat gaat ook weer veranderen. In de politiek heerst de opvatting dat er meer geld naar onderwijs moet. Helaas zal blijken dat dit een tijdelijke politieke hype is en over enkele jaren komen de volgende bezuinigingen. Op dat moment moet de stichting PrOo keuzes gaan maken en dan ontstaan de problemen.
Laat ik maar een scenario uitwerken. De kleine relatief dure school in Oene komt dan zonder twijfel onder vuur te liggen. Waarom? PrOo moet keuzes maken. De verleiding is dan heel groot om geen gedonder met alle scholen te krijgen, maar om juist de minder rendabele 'filialen' dicht te doen. Het is bestuurlijk veel makkelijker om problemen met één school te hebben dan gemor in alle scholen. De kleine school in Oene gaat het gelach betalen. Als argument zal dan gebruikt worden dat er is gekozen voor de kwaliteit op de andere scholen. Oene zit dan met de gebakken peren. En waar moeten de ouders en inwoners demonstreren? Voor de deur van een voor buitenstaanders amper controleerbaar en onaantastbaar stichtingsbestuur met wellicht ook bijzonder weinig binding met de lokale maatschappij? Bij de gemeente die blijkbaar niets meer over het onderwijs heeft te zeggen? Ik wens ze veel succes! In de huidige onderwijsstructuur hebben juist kleine scholen er alle belang bij dat het bestuur dicht bij de ouders en de maatschappij staat.
Bovendien zijn er volgens mij wettelijke leerlingenaantallen nodig om een school open te houden. Als die niet worden gehaald gaat de school hoe dan ook dicht met of zonder een Stichting OPO of PrOo.
Dan het vierde argument. Schaalvergroting is essentieel voor de kwaliteit van het onderwijs. Ook daar valt veel op af te dingen. Het is zeker waar dat het eenvoudiger is om onderwijzers uit te wisselen. Het merkwaardige is echter dat in het krantenbericht over het opgaan in PrOo stond dat juist het onderwijspersoneel de bedenkingen had. Een gemotiveerde juf of meester voor de klas lijkt mij de basisvoorwaarde voor goed onderwijs. Door het bestuur op afstand te plaatsen ontstaat ontegenzeggelijk een kloof die zonder twijfel tot spanningen gaat leiden. Daar hoef je geen bestuurskundige voor te zijn om dat te kunnen verwachten.
Maar er is nog een veel belangrijker argument. Kwaliteit van welke organisatie dan ook wordt mede gestimuleerd door concurrentie. Door alle openbare scholen onderling aan elkaar te verbinden, haal je de onderlinge concurrentie en dus de stimulans tot competitie met andere openbare scholen in het dorp weg. Is hier over nagedacht? Bovendien staat het bestuur zover op afstand van de werkvloer dat je je serieus kunt afvragen of dat goed is voor de kwaliteit. Helaas laten voorbeelden uit andere sectoren zien dat afstand tussen bestuur en werkvloer omgekeerd evenredig is met betrokkenheid en kwaliteit.
Dit laatste hangt samen met het laatste punt van Aad Breedveld. De borden bij de scholen zijn van groot belang voor de naamsbekendheid. Dat zal leiden tot extra leerlingen. Sterker nog: Breedveld claimde in het gesprek dat het openbaar onderwijs het enige onderwijs is in Epe dat groeit. Toen ik hem vroeg of hij dat aan de borden toeschreef, zei hij dat die borden daar mede aan hadden bijgedragen.
Ik mag dan volgens OPO sprookjes schrijven... dit argument zou een prima opening van de fabeltjeskrant zijn. Die borden staan er volgens mij nog geen jaar, dus ik ben wel benieuwd hoe hij dat kan toeschrijven. Maar ik durf bovendien heel hard te gaan lachen om het waanidee dat een bord met een logo en de naam van een bestuursorgaan gaat leiden tot meer leerlingen. Als bestuur en directie van OPO dat serieus menen dan lijden ze volgens mij aan het ooievaarssyndroom.
Laat ik dat even toelichten. In het (sociaal) wetenschappelijk onderzoek gelden twee belangrijke pijlers om verbanden te meten. De pijler die in dit verband relevant is, is de zogenaamde validiteit (meet je wel daadwerkelijk wat je claimt te meten?).
Om dat te illustreren, is er het mooie voorbeeld van de onderzoeker die constateert dat het aantal baby's én het aantal ooievaars is gestegen. Hij concludeert dat nu wetenschappelijk is bewezen dat baby's door de ooievaar worden gebracht. Op het eerste gezicht lijkt het logisch, maar je moet je altijd afvragen of een bepaald gevolg wel het effect is van een bepaalde oorzaak. Ofwel: neemt het aantal leerlingen op openbare scholen toe door het bord voor de gevel?
Als daar al verband tussen zou zitten, is het in ieder geval nog geen jaar na oprichting volstrekt onverantwoord om die claim te leggen. Maar ik durf nog verder te gaan door te stellen dat de groei van het openbaar onderwijs toe te schrijven is aan de secularisatie van het dorp. Ook in Epe lopen de kerken leeg, dus is het logisch dat meer ouders gaan kiezen voor openbaar onderwijs.
Ik hoop toch echt niet dat ouders kiezen voor een openbare school omdat daar een bord voor de deur staat met een logo, de naam van de school én de naam van de bestuursstichting. Dat soort 'branding' (in de markt zetten van een merknaam) is alleen interessant als er ook openbare scholen zijn die niet bij die stichting aangesloten zijn. Die zijn er echter niet dus ouders hebben weinig te kiezen en dan is dergelijke 'branding' weggegooid geld. Het is uitsluitend ter meerdere eer en glorie van het bestuur en directie van de stichting.
Bovendien kiezen ouders volgens mij een school voor hun kind op basis van ervaringen uit hun omgeving en de impressie die ze krijgen tijdens een bezoek aan de school. Ik zou in de huidige organisatie van het onderwijs juist niet voor een school zou kiezen als ik als ouder geen of maar heel weinig invloed kan uitoefenen omdat het bestuur op grote afstand staat.
En de slag met het bijzonder onderwijs? Die wordt echt niet gewonnen door een bord met een logo voor de school te zetten. Wie dat gelooft, heeft geen verstand van communicatie, maar een bord voor z'n kop. Als stichtingen OPO en PrOo nodig zijn om de slag met andere vormen van basisonderwijs te winnen dan heb ik nog extra argument om het bijzonder onderwijs per direct af te schaffen (maar daarover heb ik
al eerder geschreven).
Over een aantal jaren zullen peperdure adviseurs in grijze pakken in dikke rapporten aantonen dat maatwerk het beste geleverd kan worden als het bestuur van het onderwijs dicht bij de werkvloer staat. Iedereen met een beetje logisch verstand weet ook zonder die rapporten dat de organisatie van ons onderwijs zo rot is als een nispel. Helaas dringt dat nog niet tot politiek Den Haag door (of het dringt wel door, maar men durft nog geen knopen door te hakken). Ondemocratische en oncontroleerbare stichtingen met een managers- en bestuurscultuur als OPO, PrOo of hoe ze allemaal ook heten mogen, maken voorlopig nog de dienst uit. Het wordt de hoogste tijd een einde te maken aan de pacificatie en de gehele organisatie van het basisonderwijs op de schop te nemen. Voor mijn part beginnen we gewoon weer opnieuw met de discussie van voor de pacificatie en schaffen we zelfs het vrouwenkiesrecht maar weer af (de uitruil in begin vorige eeuw die heeft geleid tot dit gedrocht van ons onderwijssysteem). Laten CDA en ChristenUnie dat maar aan hun achterban verdedigen dat hun speeltje het bijzonder onderwijs belangrijker is dan het vrouwenkiesrecht (alleen SGP zal juichend langs de lijn staan).
Het mag duidelijk zijn dat mijn meningsverschil met OPO dus blijft bestaan. Ik daag de voorzitter en de directeur van OPO dan ook uit om hieronder een reactie te schrijven. Schrijf jullie tegenargumenten maar eens op. Ik vind het raar dat jullie wel zoveel problemen met mijn verhaal hebben, maar niet de moeite nemen om mijn ‘sprookjes’ openlijk onbesproken te laten. Dat lijkt me ook niet in jullie belang. En natuurlijk kom ik in mei langs op kantoor van OPO. Weet echter wel dat ik daar natuurlijk op deze plaats verslag van zal doen.
Andere verhalen over de Stichtingen Opo en PrOo:
-
Weggegooid geld
-
Schaalvergroting in het onderwijs Epe
-
Waarschuwing tegen schaalvergroting in het onderwijs